Akkoç Mühendislik | Dişli Bağlantılar

DİŞLİ BAĞLANTILAR NEDEN GEVŞER?

Bir dişli bağlantının gevşemesi için iki ana neden vardır:

Uzama sebebiyle gerilimin gevşemesi,
Kendinden açılma

1. Uzama

Kalıcı boy değişikliklerine şunlar sebep olabilir:

Ezilme- Bitişik parçaların kaba yüzeyleri (ör: somun, pul), cıvata geriliminin baskısı ile düzleşir.
Büzülme- Cıvata veya somunun dayanma yüzeyindeki yüzey basıncı malzemenin sıkışma kuvvetini aşar.

Uzamanın engellenmesi;

Beklenen yassılaşma ve büzülme miktarı dengelenecek şekilde bağlantının elastikiyeti artırılabilirse, ön-gerilim kuvvetindeki düşme büyük ölçüde engellenebilir. Bu aşağıdaki şekillerde gerçekleştirilebilir:

l/d oranı yüksek cıvatalar ile (l = cıvata boyu, d = cıvata çapı);
Şapkalı cıvata ve somunlar, ayrıca yüzey basıncını azaltan ve dolayısıyla dayanma yüzeylerinin yassılaşmasını engelleyen sertleştirilmiş ve tavlanmış rondelalar;
Yaylı veya içbükey rondelalı cıvata ve somunlar
Konik yaylı rondelalar veya poyra yaylı rondelalar

2. Kendinden açılma

Eğer sıkıştırılmış sistem değişken yükler veya titreşime tabi tutulursa, sürtünmenin kilitleyici etkisi azalır, somun dişler üzerinde dönerek gevşeme meydana gelir. Titreşimler boyuna, enine veya her ikisinin kombinasyonu şeklinde olabilir. Değişken yatay yüklerden kaynaklanan enine titreşimler, çok daha zararlıdır ve önlem alınmamış standart bir dişli bağlantıyı hızla gevşetir. Darbeli eksenel yüklerden kaynaklanan boyuna kuvvetler gevşemeye daha az neden olurlar.

Kendinden açılmanın engellenmesi;

Bu önlemler, doğru olarak sıkıştırılmış cıvataların istenmeyen gevşemelerini engeller:

Yüksek-çekme dayanımlı cıvataların kullanılması, izafi hareketin engellenmesi için yeterince yüksek ön-gerilim kuvvetlerine imkan verir.
l/d oranı yüksek tasarımlar (l = cıvata boyu, d = cıvata çapı), bağlantının esnekliğini artırır. (Tarihsel olarak, l/d > 6 en iyi değerdir.)
Cıvata ve somunun alt (dayanma) yüzeylerinin şekli ve pürüzlüğü değiştirilerek sürtünme artırılabilir.
Yapıştırıcı kullanılarak, dişler arası boşluk tamamen doldurulur ve yapıştırıcı kürleştiği zaman sürtünme artırılır, yatay hareket etme imkanı ortadan kaldırılır.
Pozitif bir bağlantı yaratılarak, (ör: punto kaynak, girişimli (çapı delikten büyük) vida), dişlerdeki kayma engellenebilir.

Vida Gevşemezlik - Çeşitleri ve Yöntemleri

1. Ezilme yöntemi

Bağlantının esnekliğinin artırılması, montaj sonrası ezilmenin etkisini dengeler. Ön-gerilmiş kuvvet büyük ölçüde korunur ve dişli bağlantının gevşemesi engellenir. Ancak bu yöntem, gerilim altındaki parçalar arasında izafi kuvvetler varsa, dişli bağlantının kendinden açılmasını engelleyemez. Konik yaylı rondela veya yüksek sertlikte porya yaylı rondela ezilme yöntemlerine örnek verilebilir. Diğer elemanların, örneğin yaylı rondela, elastik rondela, tırnaklı ve pervane şekilli rondela, kenetleme etkisi yetersizdir. 8.8 veya daha yüksek vasıflı (ABD eşdeğeri 5) cıvataların kenetlenmesi için uygun değildirler.

2. Cıvata kaybının engellenmesi: (Baskın tork - tipi çözümler)

Cıvata kaybı önleme yöntemleri kısmen gevşeme veya açılmaya izin verir, fakat dişli bağlantının dağılmasını engeller. Örneğin: taç somun, tutma teli, dişleri arasında metal veya plastik dolgulu cıvatalar. Bu teknikler çoğunlukla bağlantı parçası kaybını engeller, fakat sıkıştırma yükünü korumakta etkisizdir.

3. Kendinden- açılmanın engellenmesi Kendinden-açılma engelleme yöntemleri dişli bağlantının kendiliğinden açılmasını engeller. Şunları kapsar: